Məlumat Keyfiyyəti Ölçüləri: Keyfiyyətli Məlumatın Əhəmiyyəti
Məlumat analitikası və qərarvermə proseslərinin əsasını məlumat təşkil edir. Lakin məlumatın keyfiyyəti aşağıdırsa, nəticələr etibarsız və ya qeyri-dəqiq ola bilər. Məlumat Keyfiyyəti Ölçüləri (Data Quality Metrics) məlumatların dəyərini qiymətləndirmək və onların istifadə üçün uyğunluğunu təmin etmək üçün istifadə olunan meyarlardır.
Bu yazıda məlumat keyfiyyəti ölçülərinin əsas prinsipləri, onların idarə olunması və iş mühitində tətbiqindən bəhs edəcəyik.
Məlumat Keyfiyyəti Ölçüləri
Məlumat keyfiyyəti bir neçə əsas ölçü ilə qiymətləndirilir:
1. Accuracy (Dəqiqlik)
• Məna: Məlumatın reallığı əks etdirmə dərəcəsi.
• Nümunə: Müştərinin ad və soyadının düzgün qeyd olunması.
• Təsir: Dəqiq olmayan məlumatlar yanlış qərarların qəbul edilməsinə səbəb ola bilər.
2. Consistency (Uyğunluq)
• Məna: Məlumatın müxtəlif mənbələrdə bir-birinə uyğun olub-olmaması.
• Nümunə: Müştərinin ünvan məlumatının bir verilənlər bazasında “Bakı”, digərində “Bakü” kimi qeyd olunması.
• Təsir: Uyğunsuzluqlar analitik proseslərin nəticələrinə mənfi təsir göstərir.
3. Completeness (Tamlıq)
• Məna: Məlumatın tam və boş sahələrdən azad olması.
• Nümunə: Müştərinin telefon nömrəsi sahəsinin boş olması.
• Təsir: Tam olmayan məlumatlar proqnoz modellərinin performansını azalda bilər.
4. Timeliness (Vaxtında Olma)
• Məna: Məlumatın istifadə üçün vaxtında mövcudluğu.
• Nümunə: Satış məlumatlarının həftəlik deyil, real vaxtda yenilənməsi.
• Təsir: Köhnəlmiş məlumatlar səhv analizlərə və gecikmiş qərarlara səbəb ola bilər.
5. Uniqueness (Təkrarlanmazlıq)
• Məna: Məlumatın təkrarlanmaması və redundansdan azad olması.
• Nümunə: Eyni müştərinin məlumatlarının verilənlər bazasında iki dəfə qeyd olunması.
• Təsir: Təkrarlanan məlumatlar analiz prosesində qeyri-dəqiqliyə gətirib çıxarır.
6. Validity (Keçərlilik)
• Məna: Məlumatın müəyyən edilmiş qaydalara və formatlara uyğunluğu.
• Nümunə: Doğum tarixinin “31/02/2023” kimi qeyri-real formatda qeyd olunması.
• Təsir: Keçərsiz məlumatlar qərarvermə prosesində xətalara səbəb ola bilər.
Məlumat Keyfiyyəti Ölçülərinin İdarə Edilməsi
Məlumat keyfiyyətinin idarə edilməsi təşkilatların məlumat əsaslı qərarlarını dəstəkləmək üçün vacibdir.
1. Məlumat Keyfiyyəti Standartlarının Yaradılması
• Təşkilatlar məlumat keyfiyyəti üçün daxili standartlar təyin etməlidir.
• Məsələn, bütün telefon nömrələri müəyyən bir formatda qeyd olunmalıdır (+994 XX XXX XX XX).
2. Avtomatlaşdırılmış Alətlərdən İstifadə
• Məlumat keyfiyyətini təmin etmək üçün xüsusi proqramlardan istifadə edilə bilər.
• Alətlər: Talend, Informatica, SAS Data Quality.
3. Məlumat Keyfiyyəti Monitorinqi
• Keyfiyyətin davamlı izlənməsi üçün monitorinq sistemləri tətbiq edilməlidir.
• Bu sistemlər məlumatdakı uyğunsuzluqları dərhal aşkarlaya və düzəldə bilər.
4. Təlim və Maarifləndirmə
• İşçilər məlumat keyfiyyəti standartları və onların əhəmiyyəti barədə məlumatlandırılmalıdır.
Məlumat Keyfiyyətinin Faydaları
1. Daha Dəqiq Qərarvermə
Keyfiyyətli məlumat düzgün və effektiv qərarların qəbul edilməsinə imkan yaradır.
2. Effektiv Əməliyyatlar
Keyfiyyətli məlumat əməliyyat xərclərini azaldır və prosesləri sürətləndirir.
3. Müştəri Məmnuniyyəti
Keyfiyyətli məlumat müştərilərin daha yaxşı xidmət almasına və məmnuniyyətin artmasına səbəb olur.
4. Uyğunluq və Təhlükəsizlik
Keyfiyyətli məlumatlar təşkilatın hüquqi və təhlükəsizlik standartlarına uyğunluğunu təmin edir.
Nəticə
Məlumat keyfiyyəti hər bir məlumat əsaslı təşkilatın prioriteti olmalıdır. Accuracy, completeness, consistency kimi ölçülər təşkilatlara məlumatlarının real dəyərini müəyyən etməyə və onlardan daha effektiv istifadə etməyə imkan verir. Keyfiyyətli məlumat, yalnız analitik proseslərin deyil, həm də ümumi biznes strategiyalarının uğurunun açarıdır.
Təşkilatlar məlumat keyfiyyətinə sərmayə qoyaraq rəqabət üstünlüyü əldə edə və məlumatlarını strateji aktivə çevirə bilərlər.
Müəllif: Rafi Mammadov
