NoSQL Nədir?
NoSQL, “Not Only SQL” (Sadəcə SQL deyil) ifadəsinin qısaldılmasıdır və ənənəvi əlaqəli verilənlər bazalarından fərqli olaraq daha çevik və genişlənə bilən verilənlər bazası yanaşmalarını əhatə edir. NoSQL verilənlər bazaları, xüsusilə böyük məlumatların emalı, çoxsaylı istifadəçi tələbləri və dəyişkən verilənlər üçün daha uyğun olur. Bu cür verilənlər bazaları, strukturlaşdırılmamış və yarı strukturlaşdırılmış verilənləri effektiv şəkildə saxlamağa və idarə etməyə imkan verir.
Ənənəvi əlaqəli verilənlər bazaları (SQL verilənlər bazaları) daha çox cədvəl strukturlarından istifadə edərək məlumatları əlaqələndirir, lakin bu yanaşma bəzi hallarda çox çevik və miqyaslana bilən olmur. Bu səbəbdən NoSQL verilənlər bazaları daha çevik həllər təklif edir. Onlar yüksək performans, genişlənmə imkanı və daha müxtəlif verilənlər strukturlarını dəstəkləmək üçün dizayn edilmişdir.
NoSQL Verilənlər Bazalarının Dörd Əsas Kateqoriyası
Key-Value (Açar-Dəyər)
Key-Value verilənlər bazaları ən sadə NoSQL bazalarıdır. Bu tip verilənlər bazasında məlumatlar açar (key) və ona uyğun olan dəyər (value) cütləri şəklində saxlanılır. Məlumatları əldə etmək üçün sadəcə açara müraciət edilir. Bu cür sistemlərdə məlumatların əlaqəli strukturlara ehtiyacı yoxdur, bu da onları çox sadə və sürətli edir. Məsələn, istifadəçi sessiya məlumatları kimi tətbiqlərdə bu yanaşma faydalıdır.Document (Sənəd)
Document verilənlər bazaları, məlumatları JSON, BSON və ya XML kimi sənəd formatlarında saxlayır. Hər sənəd bir-birindən müstəqil ola bilər və müxtəlif sahələrdən ibarət ola bilər. Bu struktur daha çevikdir və məlumatların fərqli tiplərdə saxlanmasına imkan verir. Beləliklə, məlumatın strukturu inkişaf etdikcə onu yenidən formalaşdırmaq və dəyişdirmək daha asandır. Bu cür verilənlər bazaları, daha mürəkkəb məlumat modelləri ilə işləyən tətbiqlərdə istifadə edilir.Column-Family (Sütun-Ailə)
Column-Family verilənlər bazasında məlumatlar sütunlar şəklində saxlanılır. Bu sütunlar müəyyən məlumatları təmsil edir və verilənlər sıralı şəkildə yerləşdirilir. Bu yanaşma, məlumatların böyük həcmli olduğu hallarda, sürətli oxuma və yazma əməliyyatları üçün uyğun olur. Məlumatlar müxtəlif sütunlarda saxlanıldığı üçün paralel işləmə və optimallaşdırma imkanları çox yüksəkdir. Bu, xüsusilə analitik verilənlər və böyük məlumat dəstləri ilə işləyən sistemlər üçün idealdır.Graph (Qraf)
Graph verilənlər bazaları məlumatları qovşaqlar (nodes) və əlaqələr (edges) vasitəsilə təmsil edir. Bu cür verilənlər bazası, məlumatlar arasındakı əlaqələri çox yaxşı izah edir və əlaqəli məlumatları tapmaqda çox effektivdir. Qraf verilənlər bazaları, məsələn, sosial şəbəkələr, əlaqəli məlumatlar və mürəkkəb əlaqələrə malik verilənlər üçün istifadə olunur. Bu verilənlər bazası strukturunun üstünlüyü, əlaqəli məlumatların sürətlə tapılması və təhlil edilməsi imkanıdır.
Nəticə
NoSQL verilənlər bazaları müxtəlif növ verilənləri saxlamaq və idarə etmək üçün müxtəlif yanaşmalar təqdim edir. Hər bir kateqoriya öz növündə müəyyən tətbiqlər üçün daha uyğun ola bilər. Bu cür verilənlər bazaları, xüsusilə böyük və mürəkkəb verilənlər dəstləri ilə işləyən tətbiqlər üçün yüksək performans və miqyaslana bilənlik təmin edir. Beləliklə, NoSQL verilənlər bazaları, ənənəvi SQL verilənlər bazalarının bəzi məhdudiyyətlərini aşaraq daha çevik və genişlənə bilən verilənlər idarəetmə sistemləri təmin edir.
Müəllif: Pərişan Bayramova
