Predictive Analytics: Gələcək Təxminləri və Model Qurma
Bu gün data analitikası dünyasında ən əhəmiyyətli mövzulardan biri predictive analytics (proqnozlaşdırıcı analitika)dir. Bu sahə, mövcud verilənlərə əsaslanaraq gələcək hadisələri təxmin etməyə çalışır. Proqnozlaşdırıcı analitika, biznes və texnologiya sahələrində qərar vermə proseslərini təkmilləşdirmək, riskləri azaltmaq və gəliri artırmaq üçün istifadə olunur. Bu yazıda, proqnozlaşdırıcı analitikanın nə olduğunu, necə işlədiyini və onu həyata keçirmək üçün istifadə olunan əsas alətləri və metodları izah edəcəyik.
Predictive Analytics Nədir?
Predictive analytics, keçmiş verilənlərə əsaslanaraq gələcək hadisələri təxmin etmək məqsədini güdür. Bu, statistik modellər, maşın öyrənməsi alqoritmləri və digər analitik üsullardan istifadə edərək, verilənlər üzərində proqnozlar və simulyasiyalar həyata keçirir. Proqnozlaşdırıcı analitikada məqsəd, gələcəkdə baş verə biləcək hadisələri əvvəlcədən müəyyən etmək və bu məlumatdan qərarların verilməsində istifadə etməkdir.
Proqnozlaşdırıcı analitika, əsasən regresiya analizi, klassifikasiya alqoritmləri və zaman seriyası analizi kimi üsullara dayanır. Məsələn, bir şirkət müştəri xərclərini təxmin etməyə çalışırsa, proqnozlaşdırıcı analitikadan istifadə edərək gələcək xərcləri öncədən müəyyən edə bilər.
Predictive Analytics necə işləyir?
Proqnozlaşdırıcı analitika, bir neçə mərhələdən ibarət olan bir prosesdir. Bu mərhələlər verilənlərin toplanmasından, modellərin qurulmasına qədər müxtəlif addımları əhatə edir.
1. Verilənlərin Toplanması
- Predictive analytics üçün düzgün və etibarlı verilənlərə sahib olmaq çox vacibdir. Verilənlər, müşahidə edilən keçmiş hadisələrdən toplanır. Məsələn, müştəri xərcləri, məhsul satışları, işçi performansı və s. Bu verilənlər fərqli mənbələrdən, məsələn, CRM sistemlərindən, maliyyə qeydlərindən, sosial media məlumatlarından və s. əldə edilə bilər.
2. Verilənlərin Təmizlənməsi və Hazırlanması
- Toplanmış verilənlər təmizlənməli və analizə hazır vəziyyətə gətirilməlidir. Bu, eksik dəyərlərin doldurulması, anomaliyalərin tapılması və qeyri-adi məlumatların çıxarılması prosesini əhatə edir. Verilənlərdəki səhvlər və boşluqlar, proqnozların düzgünlüyünü pozacaqdır, buna görə verilənlər hərtərəfli şəkildə yoxlanmalıdır.
3. Model Seçimi və Qurulması
- Proqnozlaşdırıcı analitika, bir neçə fərqli modeldən istifadə edərək gələcək nəticələri təxmin etməyə çalışır. Bu modellər statistik metodlardan və maşın öyrənməsi alqoritmlərindən ibarət ola bilər:
- Regresiya Modelleri: Bu modellər davamlı nəticələri proqnozlaşdırmaq üçün istifadə edilir (məsələn, satış rəqəmləri).
- Klassifikasiya Modelleri: Bu modellər, kateqoriyalar üzrə proqnozlar vermək üçün istifadə olunur (məsələn, müştərinin bir məhsulu alıb-almayacağını təxmin etmək).
- Zaman Seriyası Analizi: Xüsusilə zamanla dəyişən verilənlər üçün istifadə edilir (məsələn, günlük və ya aylıq satış rəqəmləri).
- Maşın Öyrənməsi və Dərin Öyrənmə Modelləri: Neyron şəbəkələri, qərar ağacları, SVM (Support Vector Machine) və random forest kimi alqoritmlər daha mürəkkəb və böyük verilənlər üçün tətbiq oluna bilər.
4. Modelin Qiymətləndirilməsi və Test Edilməsi
- Qurulmuş modelin düzgünlüyünü qiymətləndirmək çox vacibdir. Bu mərhələdə, modelin proqnoz etdiyi nəticələr ilə faktiki nəticələr arasındakı fərq ölçülür. Çapraz təsdiqləmə (cross-validation) və düzgünlük (accuracy) kimi statistik göstəricilər istifadə edilərək, modelin nə dərəcədə doğru olduğunu müəyyən etmək mümkündür.
5. Proqnozların Tətbiqi və İzlənməsi
- Model qurulduqdan sonra, gələcək nəticələri təxmin etmək üçün istifadə olunur. Bu proqnozlar müxtəlif sahələrdə tətbiq oluna bilər, məsələn, satışların artımı, müştəri davranışları və ya səhiyyə sahəsində xəstəlik yayılmasının proqnozlaşdırılması. Proqnozlar verildikdən sonra modelin performansı davamlı olaraq izlənir və təkmilləşdirilir.
Predictive Analyticsin Tətbiq Sahələri
Proqnozlaşdırıcı analitika müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur və faydalı nəticələr əldə etməyə imkan verir:
- Biznes və Marketinq
- Müştəri davranışlarının proqnozlaşdırılması, bazar tələblərinin müəyyən edilməsi, məhsul satışlarının təhlili və marketinq strategiyalarının optimallaşdırılması üçün istifadə olunur.
- Maliyyə
- Risklərin qiymətləndirilməsi, portfel optimallaşdırılması, gəlir və xərclərin proqnozlaşdırılması kimi sahələrdə geniş istifadə olunur.
- Səhiyyə
- Xəstəliklərin yayılma ehtimallarının təxmin edilməsi, tibbi müalicələrin nəticələrinin proqnozlaşdırılması və səhiyyə xidmətləri üçün resursların planlaşdırılması.
- İstehsalat və Təchizat Zənciri
- İstehsalın və təchizatın optimallaşdırılması, anbarın idarə edilməsi və təchizat zənciri proseslərinin sürətləndirilməsi üçün tətbiq olunur.
- İdman
- İdman komandalarının gələcək performanslarını təxmin etmək, oyun nəticələrini analiz etmək və idmançılar üçün daha yaxşı strategiyalar qurmaq.
Predictive Analyticsin Faydaları
- Daha Yaxşı Qərarlar
- Proqnozlaşdırıcı analitika gələcəkdəki hadisələri təxmin edərək, daha məlumatlı və məlumatlı qərarlar qəbul etməyə imkan verir.
- Risklərin Azaldılması
- Riskləri əvvəlcədən müəyyən etmək və onları idarə etmək mümkündür. Məsələn, maliyyə bazarlarında risklər və ya müştəri itirmə ehtimalları təxmin edilə bilər.
- İnnovasiyalar və Yeni İdeyalar
- Proqnozlar, yeni strategiyaların və biznes yanaşmalarının inkişafına yol açır. Bu, biznesin bazar tendensiyalarına uyğunlaşmasını təmin edir.
- Resursların Effektiv İdarə Edilməsi
- İqtisadi və təbii resursların düzgün proqnozlaşdırılması və optimallaşdırılması ilə müəssisələr daha səmərəli işləyə bilər.
Nəticə
Predictive analytics, verilənlər üzərində gələcək nəticələri təxmin edərək, qərar verənlərə böyük bir üstünlük təmin edir. Bu sahə, doğru alətlər və metodlar istifadə edildikdə, biznesdən tutmuş səhiyyəyə qədər geniş sahələrdə təsirli ola bilər. Proqnozlaşdırıcı analitikadan istifadə edərək, gələcək hadisələri daha yaxşı başa düşmək və onlara uyğun hərəkət etmək mümkündür.
