Data Toplama və Mənbələr: Verilənləri Haradan Almalıyıq?
Verilənlər analizi, bu günün ən vacib sahələrindən biridir və düzgün məlumat toplamaq, uğurlu analizlərin əsasını təşkil edir. Amma verilənləri haradan almalı? Bu sual, xüsusilə yeni başlayanlar üçün qarışıq ola bilər. Bu yazıda, məlumatların toplanmasının əsas üsullarını və mənbələrini sadə bir şəkildə izah edəcəyik.
1. Açıq Verilənlər Bazaları (Open Data)
Açıq verilənlər bazaları, həm dövlət, həm də özəl sektor tərəfindən təmin edilən və istifadəçilərə sərbəst şəkildə təqdim olunan məlumatlardır. Bu məlumatlar müxtəlif sahələrdə, məsələn, iqtisadiyyat, səhiyyə, təhsil, və ətraf mühit ilə bağlı ola bilər. Açıq verilənlərə müxtəlif saytlar vasitəsilə çatmaq mümkündür:
- Data.gov (ABŞ): Dövlət tərəfindən təqdim edilən geniş bir verilənlər bazasıdır.
- European Data Portal: Avropadakı dövlətlərdən əldə edilən məlumatlar burada toplanır.
- Kaggle: Maşın öyrənməsi və data analizi üzrə müxtəlif verilənlər dəstləri ilə tanış ola bilərsiniz.
Açıq verilənlər bazaları geniş və müxtəlif məlumatları əhatə etdiyindən, analiz etmək və yeni tapşırıqlar üçün əla bir başlanğıc nöqtəsidir.
2. API-lər (Application Programming Interface)
API-lər, məlumatları digər sistemlərdən, sayt və tətbiqlərdən çəkməyə imkan verən alətlərdir. API-lər vasitəsilə müəyyən bir xidmətin və ya platformanın məlumatlarına sərbəst şəkildə çıxış əldə etmək mümkündür. Məsələn:
- Twitter API: Sosial media platformasında olan məlumatları çəkmək üçün istifadə olunur.
- Google Maps API: Coğrafi məlumatları və yer məlumatlarını əldə etmək üçün istifadə olunur.
- OpenWeather API: Hava məlumatlarını əldə etməyə imkan verir.
API-lər vasitəsilə məlumatları real vaxtda toplamaq mümkündür, amma bu, müəyyən texniki bacarıqları tələb edir.
3. Verilənlər Bazaları və SQL
Verilənlər bazası (Database), böyük miqdarda məlumatın sistemli şəkildə saxlandığı yerdir. Verilənlər bazasında məlumatlar adətən SQL (Structured Query Language) dili ilə idarə olunur. SQL, verilənlər bazasından məlumatları sorğu edərək almağa imkan verir.
Məsələn, şirkətinizin müştəri məlumatları verilənlər bazasında saxlanır və SQL sorğuları ilə bu məlumatlara çıxış edə bilərsiniz. Bu üsul, verilənləri düzgün strukturlu şəkildə toplamaq və saxlamaq üçün istifadə olunur.
4. Veb Skrepləmə (Web Scraping)
Veb skrepləmə, internet üzərindəki açıq məlumatlardan məlumat toplamağın bir üsuludur. Burada veb səhifələrdən verilənləri avtomatik olaraq çəkirsiniz. Bu metodla, məsələn, bir neçə onlayn mağazanın məhsul qiymətlərini və məlumatlarını toplayaraq müqayisə etmək mümkündür.
Bunun üçün Python-da məşhur kitabxanalar var, məsələn, BeautifulSoup və Selenium. Ancaq veb skrepləmə ilə məlumat toplamağa başlamazdan əvvəl, müvafiq veb saytların istifadə şərtlərini nəzərdən keçirmək vacibdir.
5. İş Yeri və Təşkilat Daxili Verilənlər
Şirkətlər və təşkilatlar çox vaxt daxili məlumatları toplamaq üçün müxtəlif sistemlər və alətlərdən istifadə edir. Bu məlumatlar, müştəri məlumatları, satış statistikaları, istehsal göstəriciləri və daha çoxunu əhatə edə bilər.
Bu cür məlumatları toplamaq üçün müvafiq icazələrə sahib olmaq lazımdır, amma təşkilatlar üçün bu məlumatlar çox dəyərli ola bilər və iş qərarlarının verilməsində əsas rol oynayır.
6. Sosial Media və Digər Mənbələr
Sosial media platformalarından da məlumat toplamaq mümkündür. Facebook, Instagram, LinkedIn və YouTube kimi platformalar, istifadəçilərin davranışları, paylaşdıqları məzmunlar və digər məlumatları təqdim edir. Bu məlumatları analiz edərək, istifadəçi davranışları haqqında ətraflı məlumat əldə etmək mümkündür.
Sosial media məlumatları toplamaq üçün xüsusi alətlər mövcuddur, məsələn, SocialMention və Hootsuite.
7. Sensorlardan və IoT (Internet of Things) Cihazlarından Verilənlər
İoT cihazları, sensorlar və müxtəlif həssas cihazlar tərəfindən toplanan verilənlər çox vaxt real vaxtda istifadə olunur. Məsələn, bir fabrikdəki sensorlar istehsal prosesini izləyə bilər və ya ağıllı şəhər layihələri, yol hərəkətini izləmək üçün müxtəlif sensorlardan məlumat toplayır.
Bu cür məlumatlar çox dəyərli ola bilər, çünki real vaxtda analiz edilərək sürətli qərarların alınmasına imkan verir.
Nəticə
Verilənlərin toplanması müxtəlif yollarla mümkündür və hər bir metodun öz üstünlükləri və tətbiq sahələri var. Hər bir data mütəxəssisi, doğru verilənləri düzgün mənbələrdən toplamalıdır. Əsas olan, məlumatların keyfiyyətli və etibarlı olmasına diqqət yetirməkdir. Yeni başlayanlar üçün açıq verilənlər və API-lər ilə başlamaq əla seçimdir, çünki bunlar sərbəst istifadə edilə bilən və öyrənilməsi asan mənbələrdir.
